Malle spatborden en stomen maar!.

Met of zonder spatborden? Aanvankelijk zonder. Op het net waren mooie houten exemplaren te vinden. Stevig geprijsd weliswaar. Zo rijpte het idee om dat dan maar zelf te maken. Maar hoe begin je aan zoiets?

Wel, de losse velg waarvan sprake in een eerder bericht komt nu goed van pas.
Het materiaal voor de benodigde mal is 40mm MDF plaat. Goed bewerkbaar en bovendien de juiste dikte. De spatborden zullen 30mm breed zijn.

Een mal ongeacht voor wat het moet dienen bestaat altijd uit twee delen. Hier is dat een bol deel en hol deel. Voor het bolle deel is het eenvoudig: gewoon de halve velg aftekenen en uitzagen.
Voor het bol deel tellen we 3mm bij de straal van de velg. Er moet immers plaats zijn om de eveneens 3mm dikke spatborden te kunnen klemmen. Het uitzagen is mooi gelukt, de vlakken zijn mooi van vorm. Belangrijk voor hetgeen dat ertussen komt!

 

Aan één zijde wordt nog een stuk triplex genageld. Doel: het toekomstige spatbord op zijn plaats houden tot dat de klemmen hun werk doen. Bovendien mogen de spatborden absoluut niet schuin komen te zitten. omdat je dan verwrongen exemplaren bekomt. 

En daar doe je enkel de open haard een plezier mee!

 

Is dat alles? Nee we zijn er nog lang niet. De spatborden die te koop worden aangeboden zijn vervaardigd uit gelaagd hout. Vergelijk het met triplex. Lagen fineer waarvan de houtrichting dwars op elkaar komen te liggen. Deze verlijmen, in de mal plaatsen en de klemmen doen de rest.

 

Ik ga echter massief hout gebruiken en stomen. Bepaalde houtsoorten lenen zich bijzonder goed voor stomen. Essen is zo'n houtsoort en bovendien geschikt voor buitenwerk.

 

Om te stomen heb je een soort stoombak nodig. Het hout wordt erin geplaatst en er wordt stoom in de bak gebracht. Evt kan een manometer of veiligheidsventiel de druk onder controle houden. Het is immers geen stoompot zoals in de keuken!

 

Voor hetgeen ik wil doen volstaat een metalen pijp. Aan één kant dicht gelast met een flink stuk plaat. En het zaakje moet waterdicht zijn uiteraard. De andere zijde mag open blijven.

 

Hoe moet het nu verder?

De toekomstige spatborden zijn wat te lang. Aan één zijde een gaatje maken en stuk ijzerdraad erdoorheen steken.

Water aan de kook brengen en als het kookt (hoorbaar en komt flink wat damp uit de pijp) in de stoompijp gieten. "Met de vlam in de pijp" het water laten koken.  De latjes erin brengen en terug op het vuur zetten.

30 minuten erin laten. Ondertussen maak je dat je heet water hebt staan voor het geval de pijp leeg gekookt zou zijn!

De aangelaste plaat is dus hetgeen op het bekken van het fornuis rust. De ijzerdraden zijn ook zichtbaar.
Na 30 min mag het vuur uit en de pijp verplaatst worden, want onder de dampkap krijg je het hout er niet uit.

 

Nu moet het snel gaan. De mallen, klemmen liggen uiteraard al klaar. Hout uithalen, ijzerdraad verwijderen en in de mal ermee! Het hout mooi in de mal duwen (de nadien aangebrachte triplex bewijst nu zijn nut) en klemmen maar!

 

 

Wanneer mogen de klemmen eraf?

Door omstandigheden kon ik de spatborden niet onmiddellijk afwerken. Ik heb ze een week in de mal gelaten.

Zolang hoeft natuurlijk niet: na 24uur mogen ze het daglicht aanschouwen.

Dit is het resultaat van de arbeid:

 

 

 De rode pijl duidt op een fout. Dit deel stak uit de mal en is bijgevolg niet zo mooi gebogen.
Oplossing: herstomen en wat zorgvuldiger in de mal plaatsen!

Wat we bekomen zijn twee gebogen stukken essen. Een volgende stap is het boren van gaatjes voor de diverse bevestigingspunten, parkeerwieltje en het frezen van twee uitsparingen thv de remmen.
Nu hebben we spatborden die naam waardig!

Hier hebben we met hout te maken en dat betekent: behandelen zodat ze toch een tijdje zullen meegaan! Hiervoor gebruik ik het zelfde product als bij schrijnwerk. Daarvan geef ik twee grondlagen en twee afwerkingslagen.
Reken hiervoor minstens één dag per laag. Moet immers kunnen drogen en na droging lichtjes opschuren om daarna de volgende laag aan te brengen.

Enkele bedenkingen bij stomen:
-stoom=waterdamp=is het product van water dat kookt. Reken op 100°C. Paar werkhandschoenen en de nodige voorzichtigheid zijn geen overbodige luxe.

-moest je nu, beste lezer van deze blog op het idee komen ook je eigen houten spatborden te willen maken: zoals je de pijp op het fornuis ziet staan, gaat dit enkel voor de kleine Brompton spatbordjes. Bij een normale fiets met 26 of 28" wielen gaat dit niet. De pijp en spatborden zijn veel langer en de dampkap zit lelijk in de weg dan!

-wie gelaagde exemplaren wil fabriceren: wel hier komt flink wat lijm aan te pas. Bescherm je mal eerst met plastic folie, stuk gesneden plastic tassen... Zoniet plakt alles aan elkaar. Gouden dagen voor de houtkachel!


De spatborden zijn klaar, op naar de volgende stap.